Zaqatalada ilk qiraətxana 1906-сı ildə açılıb. 1920-ci ilə qədər yalnız bir müsəlman qiraətxanası olmuş və o uzun müddət yerli əhaliyə xidmət göstərən yeganə mədəniyyət ocağı kimi tanınmışdır. Azərbaycanda sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra 1920-ci ilin sentyabr ayında Zaqatala Qəza Komitəsinin Təbliğat şöbəsinin yanında partiya üzvüləri və zəhmətkeşlər üçün qiraət koması təşkil edilmiş və 1923-cü ilin sentyabr ayında bu qiraət koması kütləvi kitabxanaya çevrilmişdir. Zaqatalada kitabxana işinin təşkili məhz bu tarixlə bağlıdır. Rayonun 42 kənd kitabxanası 1974-cü ilin iyul ayından rayon Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sisteminin filialları kimi fəaliyyət göstərməyə başlamışdır. Rayon Mərkəzi kitabxanası 1923-cü ildə yaranıb və1938-ci ildə yeni bina ilə təmin olunub.Zaqatala rayon XDS İcraiyyə Komitəsinin 31 mart 1947-ci il tarixli 225 №li əmrinə əsasən rayon Mərkəzi kitabxanasına Azərbaycan xalqının dahi şairi N.Gəncəvinin adı verilmişdir. Zaqatala rayon MKS 57 kitabxananı əhatə edir.
Dövlət Proqramına uyğun olaraq Zaqatala MKS vebsaytı (www.zagatala.cls.az) yaradılmışdır. 2011-ci ildə Zaqatala Mərkəzi kitabxanasında informasiya resurs mərkəzi yaratmaq üçün "İRBİS" proqramı alınmış və elektron kataloq yaradılması işi həyata keçirilir.

Mərkəzi kitabxana
Şəhər 1 saylı kitabxana filialı
Şəhər 2saylı kitabxana filialı
Əliabad qəsəbə kitabxana filialı
Gözbarax kənd kitabxana filialı
1 saylı Yuxarı Tala kənd kitabxanası
2 saylı Y.Tala kənd kitabxana filialı
3 saylı Yuxarı Tala kənd kitabxanası
1 saylı Aşağı Tala kənd  kitabxanası
2  saylı Aşağı Tala kənd kitabxanası
Yengiyan kənd kitabxana filialı
Üçüncü Tala kənd kitabxana filialı
Kəpənəkçi kənd kitabxana filialı
Mosul kənd kitabxana filialı
Qandax kənd  kitabxana filialı
Faldar kənd  kitabxana filialı
Bəhmətli kənd kitabxana filialı
Danaçı kənd kitabxana filialı
Muğanlı kənd kitabxanası
Lahıc kənd kitabxana filialı
Aşağı Çardaxlar kənd kitabxana filialı
Yuxarı Çardaxlar kənd kitabxana filialı
Qımır kənd kitabxana filialı
Kebeloba kənd kitabxana filialı
Göyəm kənd kitabxana filialı
Car 1 saylı kənd kitabxana filialı
Car 2 saylı kənd kitabxana filialı
Sumaylı kənd kitabxana filialı
Mazıx kənd kitabxana filialı
Uzuntala kənd kitabxana filialı
Maqov kənd kitabxana filialı
Yolayrıc kənd kitabxana filialı
Paşan kənd kitabxana filialı
Dağlı kənd kitabxanafilialı
Muxax kənd kitabxana filialı
Zəyəm kənd kitabxana filialı
Mamrux kənd kitabxana filialı
Suvagil kənd kitabxana filialı
Höytala kənd kitabxana filialı
Fındıqlı kənd kitabxana filialı
Çüdülübinə kənd kitabxana filialı
Meşleş kənd kitabxana filialı
Cimcimax kənd kitabxanası
Çobankol kənd kitabxanası
Dardoqqaz kənd kitabxana filialı

Direktoru: Məmmədova Gülnigar Qurban qızı